Stryszów Łubieńskich

W połowie 1942 roku zarząd nad stryszowskim dworem i przynależącymi do niego dobrami ziemskimi z polecenia niemieckich władz okupacyjnych objął Jan Cierniak – wójt Sammelgemeinde Stryszow. Tym samym dotychczasowa właścicielka, Anna z Łubieńskich Bieniewska (1904–1978), została zmuszona do opuszczenia swojej posiadłości i udania się do Krakowa, gdzie od lat mieszkała jej najstarsza siostra oraz inni krewni. Wyjeżdżając ze Stryszowa, zapewne nie spodziewała się, że pozostawionego tutaj majątku już nigdy nie odzyska.

Postać Anny Bieniewskiej zamyka długą listę właścicieli stryszowskiego dworu. Wraz z jej wyjazdem do Krakowa w sposób symboliczny zakończyła się pewna epoka w dziejach wsi, przez ostatnie sześć wieków bowiem w lokalnej wspólnocie zawsze była obecna osoba miejscowego dziedzica z wszystkimi jego prawami, przywilejami i obowiązkami. Od końca XVIII wieku Stryszów znajdował się w posiadaniu rodziny Gorczyńskich, z której pochodziła matka ostatniej dziedziczki, Rozalia (1858–1917), wydana za Franciszka Łubieńskiego (1859–1915).

Chociaż II wojna światowa przyniosła kres wspomnianej „epoki dziedziców”, to dzieła Łubieńskich – spadkobierców dorobku swoich poprzedników – w dużej mierze nadal trwają w przestrzeni współczesnego Stryszowa. Celem niniejszej wystawy nie jest więc tylko przypomnienie losów poszczególnych właścicieli majątku dworskiego z XIX i pierwszych dekad XX wieku, ale przede wszystkim zwrócenie uwagi na podejmowaną przez nich działalność na rzecz szeroko pojętego rozwoju wsi, na ich aktywną obecność w lokalnej społeczności chłopskiej oraz wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom i problemom stryszowian.

Czasy Rozalii i Franciszka Łubieńskich oraz ich dzieci to z wielu powodów okres bardzo szczególny. Po pierwsze w drugiej połowie XIX wieku proces ogólnego postępu cywilizacyjnego w Galicji znacznie przyspieszył na skutek upowszechniania się nowoczesnych zdobyczy techniki czy rozwoju szkolnictwa. Po drugie I wojna światowa doprowadziła do rozpadu Austro-Węgier i upadku systemu politycznego państwa, w którym tutejsza społeczność funkcjonowała przez blisko 150 lat. Po trzecie zaś, i najważniejsze, właśnie w tym okresie Polska odzyskała niepodległość, a suwerenne władze polskie przystąpiły do budowania II Rzeczpospolitej.

Mogłoby się wydawać, że wspomniane wydarzenia stanowiły jedynie odległe tło dla toczącego się własnym rytmem życia ówczesnych mieszkańców Stryszowa. Tymczasem byli oni nie tylko świadkami, ale często również uczestnikami wspomnianych wydarzeń, czego dowodem są zgromadzone na wystawie obiekty.

 

Kurator: Michał Makówka